Xử lý nghiêm hành vi mua bán, săn bắt chim hoang dã

Tuy nhiên, các biện pháp này dường như chưa thật sự hiệu quả, vì thế nhiều loài chim trong tự nhiên bị suy giảm nghiêm trọng, thậm chí bên bờ tuyệt chủng.

Từ chợ chim rừng đến nhà hàng đặc sản

Anh Nguyễn Hoàng Hải, ở phường Cửa Nam, thành phố Hà Nội, có đam mê nuôi chim cảnh từ nhiều năm nay. Mỗi khi đến ngày có các số 4, 5, 7, 9 (âm lịch) trong tháng, anh lại đến các chợ chim Hoàng Hoa Thám (quận Ba Đình cũ), chợ Yên Phúc (quận Hà Đông cũ), chợ Đền Lừ (quận Hoàng Mai cũ) của thành phố Hà Nội để mua chim. Các loài chim ở đây rất đa dạng, phong phú từ loài nhỏ, như vành khuyên, sẻ, sâu cho đến các loài lớn hơn như họa mi, chích chòe, bìm bịp, vẹt, sáo… loại gì cũng có. Đến đây, những người có đam mê như anh Hải có thể thoải mái chọn mua vài chú chim theo “gu” mình thích trong số hàng nghìn con.

Bên cạnh thú vui nuôi chim cảnh, nhiều người còn thích ăn thịt chim trời với quan niệm ngon, bổ… Theo anh H, ở tỉnh Hưng Yên thì chim bìm bịp thường ăn rắn độc, chim sâm cầm thường ăn sâm ở núi Trường Bạch (Trung Quốc) cho nên ăn thịt các loài này sẽ rất bổ.

Được sự giới thiệu của anh H, tôi liên hệ với M, chủ một nhà hàng chim trời nổi tiếng ở tỉnh Ninh Bình. M cho biết: “Dạo này nhiều người muốn ăn sâm cầm cho nên hàng khan hiếm, giá đắt hơn trước. Anh muốn ăn phải đặt tiền trước… ”.

Lấy cớ kiểm tra độ tươi sống của chim trước khi mua, tôi được chủ quán dẫn ra tham quan khu nuôi nhốt chim sau nhà bếp. Trước mắt chúng tôi là những con cu gáy, ngói, cò, vạc… đứng ủ rũ, lim dim đôi mắt cầu cứu trong những chiếc lồng sắt chật chội, hoen gỉ. Mở tủ đông lạnh ra xem thì hàng trăm con chim sẻ, dẽ giun, chim ngói được thịt sẵn sạch sẽ, đang chờ đầu bếp chế biến. Dạo quanh một số nhà hàng ẩm thực về chim hoang dã ở đây thì những hình ảnh tương tự vẫn diễn ra, đồng nghĩa mỗi ngày có rất nhiều chim rừng bị thịt.

Qua tìm hiểu, việc săn bắt tiêu thụ chim diễn ra ở nhiều địa phương, nhất là vào mùa chim di cư. Không khó để có thể tìm thấy những cửa hàng chim cảnh, nhà hàng ẩm thực chim rừng tại các thành phố lớn như: Hà Nội, Cần Thơ, Thành phố Hồ Chí Minh và “ma trận” bẫy giăng ở các tỉnh Thanh Hóa, Hưng Yên, Quảng Trị… Sau đó, chim trời được các đầu mối thu gom và bán lại cho các cửa hàng chim cảnh, nhà hàng ẩm thực với mức giá như: Cò, cu gáy từ hơn 100 đến 300 nghìn đồng/con, quý hiếm như sâm cầm thì có giá đến cả triệu đồng.

Điều đáng nói là, hoạt động mua bán này không chỉ sôi động tại những khu chợ, nhà hàng mà trên mạng xã hội (Facebook, Zalo…), nhiều người còn công khai mua bán các công cụ săn bắt, bẫy chim mang tính tận diệt như: lưới, loa, keo, chim xốp…

Theo báo cáo của Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV, một trong những tổ chức khoa học và công nghệ đầu tiên về bảo tồn động vật hoang dã tại Việt Nam), từ tháng 1/2019 đến 8/2025, trung tâm đã ghi nhận 4.728 vụ việc, với 13.947 vi phạm liên quan đến các loài chim hoang dã bản địa và di cư trên toàn quốc. Số lượng chim hoang dã trong 3.552 vụ quảng cáo và mua bán được ENV ghi nhận khoảng 615.741 cá thể. Tuy chỉ mang tính chất “bề nổi”, nhưng số liệu này cho thấy mức độ tàn phá hệ sinh thái nghiêm trọng từ các hoạt động quảng cáo, mua bán chim hoang dã trái phép.

Cần thêm nhiều giải pháp bảo vệ chim rừng

Không chỉ vi phạm pháp luật mà tình trạng săn bắt, mua bán trái phép các loài chim hoang dã, chim di cư đang đe dọa nghiêm trọng đến đa dạng sinh học ở Việt Nam. Bởi các loài chim rừng là một mắt xích quan trọng trong cân bằng sinh thái, giúp thụ phấn, phát tán hạt giống và kiểm soát côn trùng. Khi chúng bị săn bắt ồ ạt sẽ khiến đa dạng sinh học suy giảm, dịch bệnh và sâu hại gia tăng và cả những giai điệu tự nhiên vốn từng quen thuộc cũng dần biến mất. Đặc biệt, Việt Nam nằm trên tuyến di cư của hàng trăm loài chim quốc tế, cho nên việc bẫy bắt còn gây tổn hại tới nỗ lực bảo tồn.

“Mỗi người dân cần hiểu rằng, việc mua bán và tiêu thụ chim rừng sẽ khiến thiên nhiên vắng dần tiếng hót của các loài chim. Để chấm dứt tình trạng săn bắt, mua bán chim hoang dã trái phép cần hoàn thiện thể chế, tăng cường thực thi pháp luật, giảm nhu cầu tiêu thụ…”, bà Nguyễn Thị Phương Dung, Phó Giám đốc ENV, chia sẻ.

Dưới góc độ nghiên cứu khoa học, từng nhiều năm tham gia cứu hộ động vật hoang dã, Tiến sĩ Doãn Đình Hùng, Phó Giám đốc Trung tâm Địa học và Môi trường, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), Phụ trách Trung tâm Bảo tồn tài nguyên thiên nhiên Việt Nam và Cứu hộ động, thực vật cho biết: Để bảo vệ tốt hơn các loài chim hoang dã và chim di cư, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, đưa nội dung bảo vệ chim và động vật hoang dã vào các chương trình học đường, truyền thông và hoạt động xã hội. Các cơ quan thực thi pháp luật cần kiên quyết xử lý các hành vi săn bắt, buôn bán trái phép, đồng thời hỗ trợ tăng cường hoạt động cứu hộ-tái thả và giám sát sinh cảnh tự nhiên…

Đồng chí Phan Thị Thanh Hằng, Phó Cục trưởng Lâm nghiệp và Kiểm lâm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho hay: Lãnh đạo Cục đã đề nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố phối hợp tiếp tục triển khai thực hiện tốt Chỉ thị số 04/CT-TTg ngày 17/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ, giải pháp cấp bách để bảo tồn các loài chim hoang dã, di cư tại Việt Nam. Tăng cường kiểm tra, kiểm soát và giám sát hoạt động săn bắt, nuôi nhốt, buôn bán, vận chuyển động vật hoang dã tại địa phương.

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, đồng thời vận động người dân không săn bắt, mua bán, tiêu thụ động vật hoang dã trái phép. Khuyến khích cộng đồng tham gia giám sát, tố giác vi phạm liên quan động vật hoang dã. Chủ động phối hợp lực lượng công an, chính quyền địa phương… trong việc phòng ngừa, đấu tranh, xử lý các hành vi vi phạm liên quan động vật hoang dã.