Thành phố mang bóng hình Người

Trước ngày lên tàu Đô đốc Latouche Treville rời Bến cảng Nhà Rồng, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã ngụ tại những cơ sở bán buôn của các sĩ phu yêu nước ở Sài Gòn. Con tàu đi qua những khúc sông Sài Gòn, Lòng Tàu, khung cảnh nhà cửa điêu tàn hiện ra ở các bến sông. Còn giờ đây siêu cảng Cần Giờ – TPHCM sẽ biến nơi này thành trung tâm logistics tầm cỡ quốc tế, khu vực. Và còn nhiều nữa…

Dấu ký ức

Những sinh viên quan tâm đến lịch sử nước nhà hiện đang học tập tại TPHCM sẽ tìm đến các địa chỉ từng in dấu chân Bác. Đó là ngôi nhà số 5 đường Châu Văn Liêm (tên thời Pháp là Quai Testard – khu Chợ Lớn), nơi từng là cơ sở kinh doanh của các sĩ phu yêu nước. Theo tư liệu lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ở đây từ tháng 9/1910 đến ngày 04/6/1911 trước khi ra đi tìm đường cứu nước. Thời đó, Sài Gòn vẫn còn vô số kênh rạch. Năm 1911, chợ Bến Thành được dời về vị trí bây giờ để xây dựng mới tại một khu đất sình lầy.

Trong thời gian sống tại Sài Gòn, Nguyễn Tất Thành vừa dạy học vừa đi làm ở trường thọ máy (Escole des Mécaniciens) vừa đi bán báo ở khu vực thương cảng để kiếm sống và tìm hiểu đời sống công nhân, thợ thuyền, nhân dân lao động cũng như các tàu ra vào cảng Sài Gòn. Thời đó cập cảng Sài Gòn là những chiếc tàu có nhiều ống khói khổng lồ, như chiến hạm H.M.S King Alfred, tàu Đô đốc Latouche Treville. Thủy thủ viễn dương cũng là các cầu thủ bóng đá. Đây là thời gian để Người chuẩn bị cho việc ra đi tìm đường cứu nước.

Trong lúc bán báo, Nguyễn Tất Thành đã hiểu thêm về đời sống xã hội ở Nam Bộ qua những trang viết. Trong số các nhà báo ở Sài Gòn, Trần Chánh Chiếu có khá nhiều ảnh hưởng tới phong trào yêu nước, ông kêu gọi Phong trào Minh Tân. Trên tờ Lục tỉnh tân văn, ông đề ra “biển cải Nam nhân”, khuyến khích “người An Nam lo việc thương mãi, học nghề nghiệp và cách buôn bán như người Hoa, người Java, đánh đổ thực dân Pháp. Nguyễn Tất Thành nhận ra tất cả các phong trào yêu nước ở thuộc địa đều bị đè bẹp bằng bạo lực.

Sài Gòn thời đó đã là một thành phố giao thương tấp nập, vì vậy những nơi Nguyễn Tất Thành từng ở lại lúc đó là các cơ sở kinh doanh. Ví dụ như ngôi nhà số 88/5 đại lộ Lê Lợi – nơi ở của Ban Quản trị Liên Thành Thương Quán, tổ chức này do các sĩ phu yêu nước ở Bình Thuận sáng lập năm 1906 để hưởng ứng Phong trào Duy Tân do Phan Châu Trinh, Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng khởi xướng tại Trung Kỳ. Các ngành nghề chính trong nền công nghiệp và thương mại của Đông Dương đều do tư bản Pháp và Hoa kiều lũng đoạn, vì thế Liên Thành Thương Quán chủ yếu kinh doanh nước mắm, thuốc Bắc, vải…

Tự hào đi lên

Năm 1911, Nguyễn Tất Thành rời Bến cảng Nhà Rồng ra đi và Liên Thành Thương Quán khi ấy chỉ kinh doanh những ngành nghề buôn bán nhỏ. Rồi sau trăm năm, Thành phố mang tên Bác đã hình thành các tập đoàn, tổng công ty, những doanh nghiệp gắn với các thương hiệu lớn như: Becamex IDC, Công ty Tân Cảng Sài Gòn, Kolon Industries, Petrolimex Bà Rịa – Vũng Tàu, Sabeco… Từ ngày 01/7/2025, việc sáp nhập TPHCM với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu thành một thực thể hành chính – kinh tế đã mở ra cơ hội tái cấu trúc không gian phát triển thành phố.

Việc sáp nhập hai tỉnh vào TPHCM được ví như tạo thế kiềng ba chân. Quy mô GRDP vượt lên hơn 2,5 triệu tỷ đồng (tương đương hơn 100 tỷ USD), chiếm gần 1/4 GDP cả nước. Sau sáp nhập, TPHCM mở rộng quy mô từ 17 khu công nghiệp, khu chế xuất lên 66 khu, tạo ra không gian phát triển công nghiệp mang tính hệ thống và liên kết vùng. Đây là cơ hội lớn để TPHCM tái cấu trúc không gian công nghiệp, hướng tới giá trị gia tăng cao.

Khu vực ven biển được quy hoạch trở thành trung tâm logistics cảng biển, năng lượng và du lịch, kết nối, liên thông trực tiếp với các khu công nghiệp phía Bắc, tạo thuận lợi cho việc lưu thông hàng hóa và kết nối chuỗi giá trị toàn cầu. Phía Bắc thành phố sẽ tiếp tục là động lực công nghiệp với định hướng trở thành trung tâm sản xuất của thành phố, hình thành những cụm liên kết ngành – là sự liên kết chặt chẽ giữa các doanh nghiệp sản xuất, các cơ sở đào tạo, nghiên cứu trong lĩnh vực thời trang, đồ nội thất, công nghiệp hỗ trợ, cơ khí chính xác.

114 năm trước, Nguyễn Tất Thành lên tàu Đô đốc Latouche Treville đi dọc sông Lòng Tàu dài hàng chục ki-lô-mét mới ra tới biển. Còn giờ đây, TPHCM đã có một không gian biển rộng lớn từ phía tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã được sáp nhập. Bên cạnh đó, dự án Khu đô thị lấn biển Cần Giờ đã mở hướng ra biển cho thành phố. Trong tương lai không xa, từ Cần Giờ sang Bà Rịa – Vũng Tàu dự kiến được kết nối bởi cầu vượt biển có chiều dài hơn 10 km.

Năm 1897, Toàn quyền Đông Dương là Paul Doumer sang Việt Nam nhậm chức đã mô tả khi con tàu đi theo sông Lòng Tàu mất tới nửa ngày mới vào tới trung tâm Sài Gòn, xóm làng thấp thoáng bên sông, lúc bên phải, khi bên trái. Còn giờ đây tuyến đường vào trung tâm thành phố được mở theo hướng mới.

Từ hệ thống hạ tầng kết nối này, Thành phố mang tên Bác lần đầu tiên đã xóa được khoảng cách rất lớn với vùng đất từng là tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Các tàu mẹ sẽ cập cảng Cần Giờ và trung chuyển hàng hóa đến các cảng biển. Siêu cảng Cần Giờ sẽ giúp các cảng biển Việt Nam tăng mạnh, không chỉ rút ngắn quá trình vận chuyển và giảm mạnh chi phí logistics của hàng hóa nội địa, mà còn mở ra cơ hội lớn cho Việt Nam trong việc tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đại hội đại biểu Đảng bộ TPHCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030, đang diễn ra trên Thành phố mang tên Bác. Bước chân trên vùng đất mở này, các thế hệ hôm nay vẫn không quên hành trình của Bác khi rời Bến cảng Nhà Rồng. Sau 30 năm bôn ba khắp năm châu bốn bể, Người đã trở về để lèo lái con tàu Cách mạng, góp phần cho đất nước có ngày hôm nay.