Hoàn thiện thể chế, khơi thông nguồn lực đầu tư công

Sáng 21/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại tổ về kinh tế- xã hội, ngân sách Nhà nước, tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Thảo luận tại tổ, các ý kiến đại biểu Quốc hội thống nhất cho rằng, năm 2025, trong bối cảnh tiếp tục chịu nhiều tác động bất lợi từ tình hình khu vực, thế giới và diễn biến ngày càng cực đoan về biến đổi khí hậu, nhưng nền kinh tế nước ta đã thể hiện sức chống chịu kiên cường, tốc độ tăng trưởng thuộc nhóm hàng đầu thế giới, đặc biệt là kết quả đạt và vượt 15/15 chỉ tiêu chủ yếu của Quốc hội giao cho Chính phủ và các động lực tăng trưởng truyền thống đều phát huy hiệu quả.

Phân cấp mạnh mẽ, xóa “rào cản” trách nhiệm

Đại biểu Trần Văn Khải (Đoàn Ninh Bình), Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhận định, chúng ta đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận trong thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn 5 năm qua, đặc biệt trong lĩnh vực giao thông, hạ tầng, qua đó góp phần thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và tạo niềm tin cho người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, theo đại biểu Khải, bên cạnh các thành tựu, báo cáo của Chính phủ và cơ quan thẩm tra cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, bất cập lớn trong giai đoạn 2021-2025. Thứ nhất, hệ thống pháp luật và thủ tục về đầu tư công còn bất cập. Nhiều quy định pháp luật chồng chéo, rườm rà, khiến quá trình triển khai dự án bị kéo dài dẫn đến lúng túng trong thực thi.

Bên cạnh đó, công tác phối hợp thực hiện còn rất hạn chế, thể hiện ở việc nhiều dự án triển khai chậm do vướng mắc liên ngành và liên vùng.

“Việc thiếu một cơ chế điều phối hiệu quả đã khiến nguồn lực đầu tư công chưa phát huy tối đa, dự án bị kéo dài thời gian và đội vốn”, đại biểu nói.

Mặt khác, đại biểu cũng nêu lên vẫn còn tâm lý sợ trách nhiệm của một bộ phận cán bộ, công chức. Không ít cán bộ có tâm lý “né tránh, sợ sai, sợ trách nhiệm” khi thực thi nhiệm vụ, đặc biệt trong phê duyệt dự án và giải ngân vốn. Đây là điểm nghẽn lớn cần tập trung tháo gỡ để kế hoạch đầu tư công tới đây không lặp lại tình trạng “vốn chờ giải ngân”.

Từ những phân tích trên, đại biểu đề nghị, trước hết, Chính phủ cần khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật về đầu tư công và lĩnh vực liên quan theo hướng đồng bộ, đơn giản hóa thủ tục.

“Đề nghị tăng cường phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình: Trao quyền chủ động hơn cho địa phương trong thẩm quyền quyết định dự án và điều chuyển vốn, đồng thời thiết lập cơ chế giám sát, kiểm toán hiệu quả để ngăn ngừa lãng phí, sai phạm”, đại biểu kiến nghị.

Đi cùng với đó là tăng cường phối hợp liên ngành, liên vùng trong tổ chức thực hiện.

Cuối cùng nhưng rất quan trọng, theo đại biểu, cần khắc phục triệt để tâm lý sợ trách nhiệm trong đội ngũ thực thi.

“Đề nghị Chính phủ quán triệt phương châm “dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì nước vì dân” đến từng cán bộ tham gia quản lý đầu tư công. Đồng thời, phải gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả giải ngân”, đại biểu kiến nghị. Đồng thời, kiên quyết xử lý những cá nhân trì trệ, đùn đẩy, gây cản trở làm chậm tiến độ dự án”, đại biểu nói.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng chỉ ra, tiến độ giải ngân đầu tư công chậm trong thời gian qua có nguyên nhân do thực hiện chuẩn bị đầu tư chưa kỹ. Bởi, thông thường sẽ phân bổ vốn đầu tư công xong mới tiến hành chuẩn bị và triển khai dự án, nên khó thực hiện tốt.

Để nâng cao tiến độ và hiệu quả giải ngân đầu tư công, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cần tập trung đẩy mạnh nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư. Về lâu dài, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, cần hỗ trợ tích cực để phát triển đầu tư của tư nhân, của xã hội, bên cạnh thúc đẩy tiến độ và chất lượng giải ngân đầu tư công.

Để bảo đảm mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 đạt 10% trở lên và theo dự kiến Nghị quyết Đại hội lần thứ XIV của Đảng phải đạt từ 10% trở lên liên tục cả nhiệm kỳ, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn (Đoàn Cần Thơ), đề nghị phải có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn nữa cho các ngành công nghệ cao, kinh tế số, công nghiệp xanh.

Cùng với đó, phải quyết liệt triển khai có hiệu quả các dự án trọng điểm như: đường sắt cao tốc Bắc Nam, cảng hàng không quốc tế Long Thành, các dự án năng lượng tái tạo và hệ thống logistic hiện đại để tạo động lực mới cho tăng trưởng; tiếp tục phát huy các động lực tăng trưởng truyền thống như xuất khẩu, tiêu dùng, đầu tư công…

Đẩy nhanh tiến độ, lộ trình cải cách tiền lương

Qua nghiên cứu báo cáo đánh giá tình hình phát triển kinh tế xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế -xã hội năm 2026 của Chính phủ, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đại biểu Lò Thị Luyến, Phó Trưởng Đoàn chuyên trách, phụ trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Điện Biên bày tỏ nhất trí cao với nội dung đánh giá trong các báo cáo này.

Đề cập đến việc vận hành chính quyền địa phương hai cấp, đại biểu chỉ ra, hiện nay cán bộ, công chức, nhất là cấp xã khối lượng công việc nhiều, số lượng các loại báo cáo (tháng, quý, thậm chí có lúc yêu cầu phải báo cáo theo tuần) của các lĩnh vực không giảm, lương thấp (hiện vẫn hưởng theo mức lương cũ trước sáp nhập theo mô hình mới), nhiều cán bộ, công chức được bổ nhiệm vào các vị trí lãnh đạo nhưng chưa được hưởng phụ cấp lãnh đạo. Bên cạnh đó, nhiều cán bộ, công chức phải di chuyển quãng đường rất xa từ nơi cư trú, đến nơi làm việc, hầu hết các địa phương không có đủ nhà công vụ dẫn đến cán bộ, công chức phải chi phí lớn cho thuê nhà, chi phí xăng xe đi lại.

Trên cơ sở đó, đại biểu Lò Thị Luyến đề nghị Chính phủ quan tâm đẩy nhanh tiến độ, lộ trình cải cách tiền lương, tiến tới trả lương theo vị trí việc làm gắn với kết quả đánh giá cán bộ, công chức. Đồng thời, ban hành chính sách hỗ trợ điều kiện đi lại và làm việc cho cán bộ, công chức, viên chức và người lao động của các cơ quan, tổ chức ở đơn vị hành chính thực hiện sắp xếp về công tác tại trung tâm hành chính của đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã sau sắp xếp đối với các tỉnh khó khăn, trong đó có tỉnh Điện Biên, hỗ trợ kinh phí để địa phương triển khai thực hiện.