Chuyển đổi số mở rộng cơ hội tiếp cận tri thức

Trong bối cảnh chuyển đổi số lan rộng trên mọi lĩnh vực, việc học sinh, giáo viên được tiếp cận nguồn thông tin minh bạch, nhanh chóng và hiện đại không chỉ nâng chất dạy học, mà còn mở ra cơ hội thu hẹp khoảng cách số, tạo tiền đề giảm nghèo bền vững.

Câu chuyện tại Trường THPT Hoàng Diệu (phường Phú Lợi, TP Cần Thơ) là minh chứng rõ rệt cho điều đó.

Cách mạng công nghiệp 4.0 và sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đã tạo ra bước ngoặt lớn đối với giáo dục. Với Trường THPT Hoàng Diệu, chuyển đổi số không chỉ là đưa thiết bị vào lớp học, mà là tái cấu trúc toàn diện từ quản trị, dạy học đến hỗ trợ học sinh tiếp cận thông tin một cách bình đẳng.

Tiến sĩ Phùng Kim Phú, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết: Chuyển đổi số đã giúp minh bạch hóa dữ liệu, rút ngắn quy trình quản lý và đặc biệt là giúp học sinh tiếp cận tri thức nhanh hơn, thuận lợi hơn, kể cả với những em có hoàn cảnh khó khăn.

Nhà trường xây dựng cơ sở dữ liệu số toàn diện: hồ sơ học sinh, giáo viên, tài chính, cơ sở vật chất… được quản lý trên các hệ thống như VnEdu, VNPT-CCVC hay Misa.

Nhờ đó, học sinh chỉ cần một thiết bị thông minh là có thể tra cứu kết quả học tập, lịch kiểm tra, tài liệu học tập mà không tốn chi phí in ấn hay đi lại.

Việc tiếp cận thông tin thuận tiện giúp học sinh, nhất là những em ở hộ cận nghèo, hộ nghèo, tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí, đồng thời mở ra môi trường học tập bình đẳng, không bị hạn chế bởi điều kiện kinh tế.

Song song đó, giáo viên được bồi dưỡng kỹ năng sử dụng chữ ký số, ứng dụng VnEdu để quản lý học bạ điện tử, kế hoạch chuyên môn, đồng thời được tập huấn khai thác AI để soạn giảng, tạo đề, phân tích kết quả học tập.

Đây là tiền đề để thầy cô không chỉ dạy tốt mà còn hướng dẫn học sinh biết cách tìm kiếm, chọn lọc và sử dụng thông tin, kỹ năng cốt lõi để thoát nghèo trong kỷ nguyên số.

Ngay từ năm học 2022 – 2023, ứng dụng AI trở thành bước tiến nổi bật của Trường THPT Hoàng Diệu.

AI đóng vai trò như một “trợ lý giáo dục thông minh”, giúp học sinh tự học mọi lúc, mọi nơi mà không cần phụ thuộc vào học thêm vốn là gánh nặng tài chính của nhiều gia đình khó khăn.

Giáo viên dùng AI hỗ trợ soạn bài, sinh đề, chấm bài và phân tích kết quả, còn cán bộ quản lý sử dụng AI để dự báo xu hướng học tập, cảnh báo nguy cơ bỏ học của học sinh có hoàn cảnh đặc biệt.

Với học sinh, AI mang tới ngân hàng câu hỏi bám sát trình độ từng em; gợi ý phương pháp học tập hiệu quả; tự động nhắc nhở và củng cố kiến thức yếu; nguồn tài liệu học tập phong phú, miễn phí.

Nhờ vậy, học sinh vùng khó, học sinh hộ nghèo tiếp cận nguồn học liệu chất lượng cao mà trước đây chỉ có ở những trung tâm đắt đỏ. Đây là yếu tố quan trọng góp phần giảm chi phí học tập và thu hẹp khoảng cách giữa học sinh các điều kiện khác nhau.

Không chỉ học, học sinh còn được rèn năng lực số: kỹ năng tìm kiếm thông tin, bảo mật dữ liệu, ứng xử văn minh trên mạng, lập trình, làm video, tham gia dự án STEM… Những kỹ năng này là hành trang thiết yếu để các em có cơ hội nghề nghiệp tốt trong tương lai và cũng là nền tảng quan trọng để thoát nghèo bền vững.

Tăng cường hạ tầng số để không học sinh nào bị bỏ lại

Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, Trường THPT Hoàng Diệu vẫn đối mặt không ít khó khăn. Cơ sở dữ liệu chưa chuẩn hóa, một bộ phận giáo viên vẫn còn e ngại công nghệ, và đặc biệt là thiếu hạ tầng vốn là yếu tố khiến học sinh nghèo dễ bị thiệt thòi nhất.

Một số giáo viên còn hạn chế kỹ năng số, khiến việc triển khai công cụ AI, học liệu số còn rời rạc. Tài nguyên học liệu trên internet tuy phong phú nhưng thiếu kiểm định, gây khó khăn cho giáo viên khi chọn lọc để hỗ trợ học sinh.

“Nhà trường chưa có cán bộ chuyên trách về chuyển đổi số; trang thiết bị còn thiếu, kinh phí hạn chế. Nếu không có sự đầu tư đồng bộ, học sinh nghèo sẽ chịu thiệt khi không thể tiếp cận công nghệ như các bạn”, Tiến sĩ Phùng Kim Phú nhấn mạnh.

Để khắc phục, nhà trường định hướng: Đẩy mạnh tuyên truyền để giáo viên, học sinh thống nhất nhận thức về vai trò của chuyển đổi số trong thu hẹp khoảng cách cơ hội; Tăng cường số hóa tài liệu, hồ sơ, áp dụng mạnh mẽ văn bản điện tử.

Cùng với đó là thường xuyên tập huấn kỹ năng CNTT cho giáo viên; Đầu tư hạ tầng mạng, trang thiết bị cần thiết để mọi học sinh đều có thể tiếp cận học liệu số; Thúc đẩy mô hình dạy học dựa trên nền tảng số, khuyến khích thiết kế học liệu điện tử và sản phẩm số.

Những giải pháp này không chỉ nâng chất giáo dục mà còn giúp mọi học sinh, đặc biệt là học sinh khó khăn tiếp cận kiến thức dễ dàng, tiết kiệm và bình đẳng, từ đó tạo cơ hội thoát nghèo bền vững trong thời đại số.

Nguyên Việt – Xuân Lương