Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình báo cáo Quốc hội 3 dự án luật

Trình bày Tờ trình tóm tắt của Chính phủ, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho biết, quá trình triển khai các Luật hiện hành cho thấy nhiều quy định đã bộc lộ hạn chế, chồng chéo hoặc không còn phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước.

Mặt khác, trong bối cảnh thực hiện việc sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo các nghị quyết của Trung ương, Bộ Chính trị, Quốc hội, trong lực lượng Công an nhân dân không còn tổ chức cấp huyện, dẫn tới yêu cầu phải rà soát, sửa đổi đồng bộ các quy định pháp luật có liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thi hành án hình sự, quản lý tạm giữ, tạm giam, quản lý lý lịch tư pháp.

Cụ thể, đối với Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú, yêu cầu sửa đổi đặt ra do phạm vi điều chỉnh của Luật năm 2015 chưa bao quát hết thực tiễn, đặc biệt là thiếu quy định về biện pháp ngăn chặn “cấm đi khỏi nơi cư trú”; đồng thời, một số quy định về quản lý, giám sát, chế độ, chính sách đối với người bị tạm giữ, tạm giam còn bất cập, chưa đồng bộ với pháp luật mới. Việc sửa đổi Luật không chỉ nhằm mở rộng phạm vi điều chỉnh, hoàn thiện cơ chế quản lý, giám sát, mà còn đáp ứng yêu cầu về điều chỉnh thẩm quyền giữa các cấp công an trong bối cảnh không còn cấp huyện, tăng cường ứng dụng khoa học – công nghệ và bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, tạm giam.

Đối với Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), sau 5 năm thực hiện, một số quy định đã không còn phù hợp với cơ cấu tổ chức mới của lực lượng Công an và chính quyền địa phương; chưa làm rõ trách nhiệm, thẩm quyền giữa các cơ quan; chưa phát huy đầy đủ vai trò của Công an cấp xã – đơn vị cơ sở trực tiếp thực hiện quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án tại cộng đồng. Việc sửa đổi Luật nhằm điều chỉnh mô hình tổ chức hệ thống thi hành án hình sự phù hợp với tổ chức bộ máy mới, đồng thời bổ sung các quy định bảo đảm quyền con người, quyền công dân, ứng dụng khoa học – công nghệ, dữ liệu sinh trắc học trong quản lý, thi hành án.

Đối với Luật Lý lịch tư pháp, việc sửa đổi là cần thiết nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý về quản lý, khai thác và cấp Phiếu lý lịch tư pháp; phù hợp với chủ trương chuyển giao nhiệm vụ quản lý nhà nước và cung cấp dịch vụ công về lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp sang Bộ Công an, bảo đảm thống nhất, tập trung dữ liệu về con người, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số quốc gia, cải cách hành chính và phục vụ người dân tốt hơn.

Về nội dung và bố cục, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình cho biết, Dự án Luật thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú điều chỉnh về hệ thống tổ chức, mô hình của cơ quan quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú; chế độ quản lý giam giữ; chế độ của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, người bị kết án tử hình đang bị tạm giam; người bị tạm giữ, người bị tạm giam là người dưới 18 tuổi, phụ nữ có thai hoặc nuôi con dưới 36 tháng tuổi; thi hành quyết định cấm đi khỏi nơi cư trú; khiếu nại tố cáo trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú; trách nhiệm quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú.

Dự án Luật gồm 12 chương, 76 điều; tập trung vào các nội dung cơ bản: Mở rộng phạm vi điều chỉnh của luật, bổ sung quy định về thi hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú: Dự thảo Luật đã bổ sung quy định cụ thể về trình tự, thủ tục thi hành biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú; quyền, nghĩa vụ cho người bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú và các nội dung khác có liên quan.

Hoàn thiện quy định để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, giám sát người bị tạm giữ, người bị tạm giam: Dự thảo Luật đã bổ sung một số quy định như: Chuyển giao người bị bắt theo quyết định truy nã cho cơ quan đã ra quyết định truy nã, khi có quyết định dẫn độ của cơ quan có thẩm quyền; quy định về điều chuyển người bị tạm giữ, người bị tạm giam; trích xuất phục vụ công tác giam giữ, tham gia thực hiện giao dịch dân sự; quy định mang tính nguyên tắc về các điều kiện bảo đảm phục vụ quản lý chặt chẽ người bị tạm giữ, người bị tạm giam;…

Hoàn thiện quy định về chế độ, chính sách người bị tạm giữ, người bị tạm giam, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với các quy định của pháp luật có liên quan nhằm quy định cụ thể hơn chế độ, chính sách của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, theo đó, dự thảo Luật đã bổ sung một số quy định như: Tiếp xúc lãnh sự của người bị tạm giữ, người bị tạm giam; chế độ gửi, nhận thư, sách, báo và tài liệu của người chờ chấp hành án phạt tù, người bị kết án tử hình đang chờ thi hành án; nhận tiền và đồ vật thiết yếu phục vụ sinh hoạt của người bị tạm giữ, người bị tạm giam…

Đối với Dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) cơ bản giữ nguyên phạm vi điều chỉnh so với Luật năm 2019; đồng thời sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và giải quyết những tồn tại, khó khăn trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu công tác thi hành án hình sự trong thời gian tới.

Dự thảo Luật gồm 15 chương với 179 điều. Nội dung sửa đổi cơ bản: Hoàn thiện quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, đơn vị trong công tác thi hành án hình sự để nâng cao hơn nữa hiệu quả công tác quản lý, giáo dục, cải tạo người chấp hành án hình sự để khắc phục, khó khăn, bất cập và đáp ứng yêu cầu công tác thi hành án hình sự trong tình hình mới và yêu cầu tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Trong đó, sửa đổi, bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân, Công an cấp xã theo hướng: Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý, giám sát, giáo dục người chấp hành án hình sự tại cộng đồng; Trưởng Công an cấp xã có nhiệm vụ trực tiếp giúp Ủy ban nhân dân cấp xã quản lý, giám sát người chấp hành án hình sự tại cộng đồng.

Hoàn thiện các quy định về thực hiện quyền, nghĩa vụ của người chấp hành án hình sự, chế độ quản lý người đang chấp hành án hình sự, quy định về thực hiện chế độ giam giữ phạm nhân; bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất đối với các quy định pháp luật chuyên ngành khác có liên quan và phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam hiện nay và trong những năm tiếp theo.

Về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Lý lịch tư pháp cơ bản giữ nguyên phạm vi điều chỉnh so với Luật năm 2009; đồng thời sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật và giải quyết những tồn tại, khó khăn trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu công tác quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp trong thời gian tới; chuyển việc thực hiện dịch vụ công cấp Phiếu lý lịch tư pháp từ Bộ Tư pháp sang Bộ Công an.

Dự thảo Luật gồm 03 điều. Nội dung sửa đổi, bổ sung tập trung vào những vấn đề: Mở rộng mục đích quản lý lý lịch tư pháp; Sửa đổi mô hình Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp một cấp tập trung, thống nhất; Sửa đổi, bổ sung quy định cơ quan, tổ chức không được yêu cầu cá nhân cung cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 nhằm khắc phục tình trạng lạm dụng Phiếu lý lịch tư pháp số 2, phù hợp với quy định pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Bổ sung một số quy định liên quan đến: Nguồn thông tin lý lịch tư pháp theo quy định của pháp luật có liên quan; Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp liên thông, đồng bộ với hệ thống dữ liệu quốc gia về dân cư và kết nối, chia sẻ với các Cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác và các tiêu chuẩn của Cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp; trách nhiệm của cơ quan điều tra, cơ quan Tòa án, Viện kiểm sát trong việc cung cấp thông tin về hành vi phạm tội mới; việc cung cấp thông tin lý lịch tư pháp cho cơ quan, tổ chức thay cho Phiếu lý lịch tư pháp.

Bãi bỏ quy định về: Nhiệm vụ, quyền hạn thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước tại địa phương của Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố; “Giấy chứng nhận đương nhiên xóa án tích” và việc xử lý thông tin này.

Hợp nhất quy định về nhiệm vụ của cơ quan Công an trong việc cung cấp thông tin lý lịch tư pháp về án tích. Quy định nhiệm vụ của Cục Hồ sơ nghiệp vụ và Công an cấp tỉnh trong việc xây dựng, quản lý cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp; tiếp nhận, cung cấp thông tin về án tích. Quy định thủ tục yêu cầu cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 1 và số 2.