Chứng chỉ giáo dục đại học: Chìa khóa học tập linh hoạt

Tổ chức đào tạo linh hoạt

Đầu tháng 10/2025, Bộ GD&ĐT tổ chức các tọa đàm nhằm hoàn thiện dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi). Theo Điều 26 “tổ chức đào tạo và cấp văn bằng chứng chỉ” của dự thảo lần này quy định, việc tổ chức đào tạo trong giáo dục đại học sẽ được thực hiện linh hoạt, phù hợp với nhu cầu học tập đa dạng và định hướng học tập suốt đời của người học.

Một nội dung đáng chú ý là việc bổ sung quy định về cấp “chứng chỉ giáo dục đại học”, bên cạnh các văn bằng truyền thống. Văn bằng giáo dục đại học sẽ được cấp cho người học sau khi hoàn thành chương trình đào tạo ở trình độ tương ứng, còn chứng chỉ giáo dục đại học được cấp sau khi người học hoàn thành một học phần hoặc một phần của chương trình đào tạo. Văn bằng và chứng chỉ này có giá trị pháp lý xác nhận trình độ và năng lực của người học.

Theo quy định hiện hành tại Luật Giáo dục đại học năm 2018, hệ thống văn bằng giáo dục đại học bao gồm bằng cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ và văn bằng trình độ tương đương. Người học hoàn thành chương trình đào tạo, đạt chuẩn đầu ra của trình độ đào tạo theo quy định, hoàn thành nghĩa vụ, trách nhiệm của người học thì được hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học cấp văn bằng ở trình độ đào tạo tương ứng.

Do đó, việc đưa “chứng chỉ giáo dục đại học” vào dự thảo luật sửa đổi lần này được xem là bước đột phá quan trọng, hướng tới hệ thống giáo dục mở, nơi người học có thể học tập, tích lũy kiến thức và kỹ năng theo nhu cầu cá nhân.

Đặng Nguyên Đức – sinh viên ngành Khoa học Máy tính, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM), cho rằng quy định mới về “chứng chỉ giáo dục đại học” là bước tiến tích cực. Đức hiểu rằng loại chứng chỉ này được cấp cho người học sau khi hoàn thành một học phần hoặc môn học nhất định, qua đó giúp quá trình học trở nên linh hoạt và mở hơn.

Theo Đức, hiện nay nhiều trường đại học đã có sự công nhận lẫn nhau về tín chỉ và học phần, vì vậy nếu “chứng chỉ giáo dục đại học” được triển khai, người học có thể tích lũy kết quả từ nhiều cơ sở khác nhau để hoàn thành chương trình đào tạo của mình. “Điều này rất thuận lợi cho sinh viên, đặc biệt những người muốn học theo năng lực và điều kiện riêng, thay vì bị bó buộc trong một chương trình cố định”, nam sinh bày tỏ.

Một chuyên gia đào tạo và phát triển nguồn nhân lực tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM), nhận định, việc bổ sung loại hình “chứng chỉ giáo dục đại học” góp phần đa dạng hóa chương trình đào tạo, cho phép các trường thiết kế linh hoạt hơn, phù hợp với từng nhóm đối tượng. Nếu công tác chiêu sinh được triển khai tốt, chương trình đào tạo đáp ứng đúng nhu cầu của xã hội và người học, quy định này sẽ góp phần thúc đẩy doanh thu và năng lực cạnh tranh của các cơ sở giáo dục đại học.

Theo chuyên gia này, để “chứng chỉ giáo dục đại học” thực sự phát huy hiệu quả, trước hết cần sớm ban hành các văn bản hướng dẫn trong công tác thực thi. Những hướng dẫn này sẽ giúp các cơ sở giáo dục và người học hiểu rõ mục tiêu, nội dung cũng như điều kiện để triển khai đồng bộ và thống nhất.

Trong đó, nếu chương trình đào tạo chứng chỉ được ban hành độc lập, cần quy định rõ các nội dung kiến thức, số lượng tín chỉ hoặc số tiết học, yêu cầu đối với giảng viên tham gia giảng dạy, cùng với các tiêu chí để người học được công nhận hoàn thành chương trình. Ngoài ra, văn bản cũng cần làm rõ thẩm quyền cấp chứng chỉ của từng cơ sở giáo dục nhằm đảm bảo tính minh bạch và thống nhất.

Trường hợp chương trình đào tạo chứng chỉ là một cấu phần trong chương trình đào tạo cấp văn bằng, cơ quan quản lý cần quy định rõ một số nội dung then chốt. Chẳng hạn, thời hạn đào tạo của chương trình cấp văn bằng có bị kéo dài khi tích hợp thêm nội dung chứng chỉ hay không; người học có bắt buộc phải tham gia chương trình chứng chỉ hay chỉ mang tính tự chọn.

Cần định rõ mục đích và giá trị xã hội

Ở góc nhìn khác, ThS Phạm Thái Sơn – Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường Đại học Công Thương TPHCM cho rằng quy định mới về chứng chỉ cần được làm rõ hơn về mục đích sử dụng. Ông nêu quan điểm: “Phải xác định rõ chứng chỉ giáo dục đại học dùng để làm gì, là chứng nhận đã hoàn thành một nhóm môn học hay văn bằng trung gian phục vụ chuyển đổi, làm việc. Nếu chỉ ghi chung chung, sinh viên có thể hiểu nhầm cứ hoàn thành môn là xin cấp chứng chỉ, sẽ rất phức tạp trong quản lý”.

Theo ThS Sơn, chứng chỉ chỉ có giá trị thực sự khi gắn liền với kỹ năng cụ thể và được xã hội công nhận. Ông lưu ý, việc các trường đại học công nhận lẫn nhau là điều có thể thực hiện, nhưng điều cốt lõi là doanh nghiệp và thị trường lao động có chấp nhận hay không. “Khi chứng chỉ được thị trường lao động thừa nhận, khi đó mới phát huy tác dụng thật sự”, ông Sơn nói.

Chuyên gia đào tạo và phát triển nguồn nhân lực tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cũng nhấn mạnh cần xem xét kỹ tính cần thiết và khả năng ứng dụng thực tế của loại chứng chỉ mới, tránh tình trạng “nở rộ” quá nhiều loại chứng chỉ có giá trị hạn chế, gây lãng phí nguồn lực. Bên cạnh đó, ông cảnh báo việc ban hành chậm các văn bản hướng dẫn chi tiết có thể khiến quá trình triển khai không đồng bộ giữa các trường, gây hoang mang cho người học trong việc lựa chọn chương trình phù hợp.

Cùng quan điểm với ThS Phạm Thái Sơn, theo chuyên gia này, một yếu tố quan trọng khác để “chứng chỉ giáo dục đại học” phát huy tác dụng là truyền thông chính sách. “Cơ quan lập pháp và các cơ sở đào tạo cần phối hợp tuyên truyền để xã hội hiểu rõ giá trị, phạm vi sử dụng của loại chứng chỉ này. Khi người học, doanh nghiệp, các tổ chức sử dụng lao động và cơ sở đào tạo cùng công nhận, ‘chứng chỉ giáo dục đại học’ mới thực sự có ý nghĩa”, ông nhấn mạnh.